Nuvipiri 24, 2016 – (uqausissangit) Unnusakkut, Nansi Qaritaq−Lintiungujunga. Inuulauqsimajunga pirussallungalu Uannanganni Kangiqsualuup iluani Arviani Kivallirmi Nunavummi. Maligaliuqtirjuangulauqtunga Nunavummu 1997−mit 2008−mut taimanngani nunattinnut pijittirainnaqtunga amisunit asinginnillu nunattinnut. Tamakkuninga piliriarisimajarnit − nunaqaqqaaqtuminiunirnit qaujimalunga sivuliqtinni ullumilisarnillu gavamaujunik − ajjiungittumit isumaqarama piliriqatigiinnirmit Ukiuqtaqtumi. Tukisikkannirama pitaqariaqallarinninginni piliriqatigiinniqtaqariaqarnirmit amisunit quliriinnik timiujunik ammalu angiqsimalugit assuruutauvattut piliriqatigiinniarnirmut turaarlutit. Piusivaallitikkannirasuarlugit piliriqatigiinniuvattut, uqaqatigiikkanniqattarlutit tukiqattiaqtunillu piliriqatigiillutit, taimailluatittinirmit saqqiigunnaratta nunattinni, inutuinnarnut, sanavinnut, gavamaujunut, asinginnillu, nunaqaqqaaqtuminirnut.
Pimmariuninginni Nunaqaqqaaqtuminiit Nipingit
Tigumiaqtiuqataujulimaat titiraqsimajut qulaani, nipiqaqtiuvut nunaqaqqaaqtuminiit uqaqatiqaqtilluatauniarlutillu. Ukiugasaalunnit ajjiungittulinirmit, nunaqaqqaaqtuminiit Ukiuqtaqtumiilirngata Kajjinganni akunirjuaraaluk, nunamit niqingaqtutit piuqsuaqtugillu kinguvanginnut uvungaaluk. Maaniliratta asittinni sivullituqaaluulluta silarjuami Aaqqissuilaunngimmarittillugit katimajiunirmut maligassanit.
Akunialuuninganni pisimattittiaqattarninginnillu silarjuanit tigusisimalirniraqtutillu angijualunnit nunamit pimmariuniraqtaullunilu tamanna. Tamakkua nunalirjuat tamakkuninga takunnariaqaqtut atuqtaugajuqattaqsimajunit silatugiaqanngimmarittunit ajjiungittunillu atuqtausimajunik; ajjiungimmata silarjuamiittut ajjiungimmatalu sailinarniujut namituinnaq iqqanaijaqtuni aulatauttiarlutillu tamakkua nunamiittut. Tamanna iliqqusiujuq sailinarnirmit piliriqatiqattiarlutit atuqtaujunnarmijuq asinginnut silarjuamiittunik.
Sanngininga Inuit Ukiuqtaqtumiuqatigiit Katimajingit
Taakkuangullutit Inuit Ukiuqtaqtumiuqatigiit Katimajingit Kanatami Angijuqqaaq, pijittilauqtunga Silarjuami Katujjiqatigiinnut ilisarijausimallutit Pilirininginni Katujjiqatigiinnik silarjuami, ammalu piqataunginnarniaqtunit ukiuqtaqtumi katimajinginnut. Inuit Ukiuqtaqtumiuqatigiit Katimajingit nilliajiummata 160,000−nut Inunnut Kanatamiutarnut Ukiuqtaqtunganni, Kalaałiit Nunaani, Alaaskami Sukaattamilu − tisamanik ajjigiinngittunit katimaviuvinnik − atausirmit inunnit. Inuit inuisatturuluummata, silarjuamilii takunnarlugu, kisianili angirraliit angijualummi nipiqaqtutillu sanngijualummi atausirmit uqausiqaqtutit atausirmillu piqqusiqaqtutit.
Tamakkua pimmariummata uqausirilugit maanna qujannamiirumajakka aaqqissuilauqtut tamatuminga katimaniujumit naalagunnalaurngata, ilinniaqtutit uqausirijumajaminillu nilliallutik Kanatamiut missaanut Ulaasaallu piliriqatigiinninginni Ukiuqtaqtumi. Maannaujuq pimmariujumiikkaqta ukiuqtaqtumi. Nutaarmi katimajiuniujunillu saqqipalliatuinnarngata qanuq tamakkua nuuppallianiarmangaattigu Kanatami – ulaasaamilu piliriqatigiittillugit isumagijariaqarattigu ammalu asingit nutaat piliriqatauqattarniaqtut Ukiuqtaqtumi. Amisunik pijjutitaqarngat iqqanaijarnirmit. Silalu asijjipallianinganni tusaqtaujumaniqsauliqtunilu tamanna Ukiuqtaqtumi umiarjuaqtaqarniqsauqujiliqtutit. Sunakkutaarnillu pijumaniqsauliqtutit, makuningalu uqsualunnit, nunamiinngaaqtunik, gaasinillu, ujararniarnirmit ammalu iqalulirinirmit.
Tamakkua katittugit piruqpalliajut pijaujumajut Ukiuqtaqtumi pularaqtulirinirmit pijumaniqsaunialiqtutillu tamatuminga silarjuami. Pijumaniqsauliqtutillu Ukiuqtaqtuq piruqpalliatillugu, piliriqatigiillarigiaqaqtugut tamakkua attanaiqsimaqullugit Nunavut suraqtiqtauqunatigu. Anginiqsami pijariaqaliratta silarjuami takunnaqtaunittinillu, ilisarilugillu pimmariujut ukiuqtaqtumi avatittinit pijittirautiujut. Nunaqaqqaaqtuminiit Qaujimaninginni, nuataulutit kinguvaattinuqqaqtaulutillu nukaqtinut, atuinnautittilut kiinaujanit pitaqariaqallarinninginni tamakkuninga qujanaaqtautuinnariaqanngittut. Piliriqatigiilluta, nunaqaqqaaqtuminiit ukiuqtaqtumi attuqtauniqsaummata tamakkuninga katimajinut isumaliuqtaujunik nunalirjuap gavamakkunginni.
Maannaujuq namuruluujatuinnaaliratta isumaliuriaqaliqtugut sivuniginiaqtatinnu Ukiuqtaqtumi ammalu inunginnut takussauniqsaulutalu silarjuami. Uqaqatigiinnikkut tamakkua kajusigunnarngata, kajusittiarlutit piliriangujut pigiaqtisimajavut uattiaru ammalu arraagugijattinni aggiqtunik − Inuillu nutaarnit aaqqiumajjutissauniaqtunit saqqiilutit, piliriqatiqarlutit, kajusivallialutillu pivallianiujut, piusivaallirlugillu ikupittuliriniq, inuit aanniaqtailimaningit inuunasuattiarninginnillu, niqissaqattianginnarunarlutillu, ammalu paqqijaulutit inuit pijunnautingit Ukiuqtaqtumi.
Kanatami Ulaasaallu katujjiniqpaangummata Ukiuqtaqtumi, anginiqpaanni piliriassaqaqtutit piusivallitittikannirasuarnirmit inulirinirmit nunalirjuanganni, atuagassangillu ukiuqtaqtuup pivallianinganni ammalu tamakkua kajusittiaqullugit piliriqatigiinnikkut avatittinniittunik. Kajusippata tamakkua pijumaniqsauliqpallianngusummata, kisianili ikajuqtuqtaulutit inuit taimailluaqtitaulutit ammalu kajusivallialutit sivunittinni Nunattinni.
Uqaqsimammata Ulaasaat ullunganni pigiaqsimammat Sikaatkami, uqausiuvattunik pimmariullutit Sikaatkami Ulaasaakkut ukiuqtaqtunganni … Inuit Ukiuqtaqtumiuqatigiit Katimajingit Kanatami akuniuniqpaaq piugijauniqpaanillu Ulaasaakkut pitaqarngata ilavullu Sikaatkamiutait. Inuit Ukiuqtaqtumiuqatigiit Katimajingit Kanatami ikajuqtuisimajut tamatuminga uattiaru illurjuaqtaarasunninginnut Inuit Ukiuqtaqtumiuqatigiit Katimajingit Sikaatkami Inuit piqataujunnaqqata sanavallialutit sivunittinnut, sivunittiarinniqsaugajaqtut. Piliriqatigiiqattarlutit, ajjigiijjuumilutillu, pijarnirjuumilutit atuagangit Inunnut, avittuqsimajunut, ammalu nunalirjuanginnu piuniqsanit kajusigunnarajaqtugut ikajuutiujunik amisunut takunnaqtaujunut inunnut pitaqarniqsaulirlutit.
Isuani 1990, sivulliqpaami Gavanunga Ruumami Apuramuvik ammalu Gavanunga Ruuman Kupin, Nunaqaqqaaqtuminit Sikaatkami Inuillu piluaqtumit, suli kajusiinnaqtut ullumimut piliriqatiqainnaqtutit gavamakkunni. Nalunalaunngittuq ukiunit quliujunik Kanatami − Ulaasaalu piliriqatigiinningit ministait ammalu marruuliqqangajunik kajusititaunasuarninginni Inuit Ukiuqtaqtumiuqatigiit Katimajingit / CIDA pilirianginni Kanatami Illuujunik Ukiuqtaqtumi Ulaasaat Nunaqaqqaaqtumininginni. Tamanna ajjiungittumit piliriangujuq ikajuqtuqtaujuq aulataullunilu tisamanut timiujunut: Inuit Ukiuqtaqtumiuqatigiit Katimajingit Kanatami, Kanataup Gavamakkunginni, Inuit Ukiuqtaqtumiuqatigiit Katimajingit Sikaakkakkut ammalu Ulaasaakkut Gavamakkungit.
Ammalu, 2001−mi – ukiut 15 aniguqsimaliqtut – Gavamakkungit Sikaattuk Immikkuuqtut Avittuqsimajunik. Katujjiqatigiit Nunaqaqqaaqtuminiit Inuisattut Sikaatkattut Ukrik Immikkuuqtut, ammalu Inuit Ukiuqtaqtumiuqatigiit Katimajingit atiliulauqsimajut angirutimit piliriqatigiittutit sannginiqtaakanniqtutit piliriqatigiit tamakkununga pivalliatittigasuarnirmit nunaqaqqaaqtuminirnit. Taanna angirutik piliriqatigiinniarnirmit maligaqaqtuq uppiriqattautinikkut, katiqsuqsimajunik, pivaallirutissanillu. Tamanna pigiarutausimajuq angirutiujuq pilirininginnillu Illuujunik Ukiuqtaqtumi Ulaasaat Nunaqaqqaaqtumininginni ammalu sivumuappallijut Ulaasaat ammalu Kanatamiut Inuit.
Tamakkua piliriqatigiinniujut pijjutiqaqtutit uppiriqattautittiarlutit piliriqatigiinniujut pimmarialuujut Kanatami Ulaasaamilu. Taimaassainnaq sanajiit maligarnit atuqattarngata iliqqusiqaqtutit, piusivallitittinasuaqtutit attanaqtailimanirmit, akikinniqsaujunillu piqattarlutit avatittinillu attuinnginiqsaugasuarlutit pilirininginni silarjuami − piliriqatigiinnittigut nunaqaqqaaqtuminiit kajusigunnarngata uppiriqattautittiarlutit, taimailluqatigiillutit tatigiqattautilutillu. Inuit Ukiuqtaqtumiuqatigiit Katimajingit piliriqatiqarumammata maligarnit aaqqissuilutit kajusittiaqullugit piliriqatigiinnik, nutaarnit piliriattigut sanngatippallialugillu Inuit Ukiuqtaqtunganni Silarjuap pimmariuninginni tamakkuninga nunalirjuani − pivallianginnarlutit − sannginiqsaugaqta katujjiqatigiittuta.
Angijuqqat Inuit Ukiuqtaqtumiiqatigiit Katimajingit Kanatami – ilanga Angijuqqaq tisamaujunik sivukkaqtailluni Inuit Ukiuqtaqtumiuqatigiit Katimajingit – qanutuinnattiaq piliriqatigiittutit, pivallianikkut, avatittinni attanaiqsimatittinirmit, tigumiarnillu nunalirjuamit − saqqiigunlnarngata inulirinittigut taimailluatittilutit. Sivumuakkanniriaqaratta isumaliurlutit tamakkuninga sivunissaqattiaqujiluta ilattinni nilliajiuluta, assuruutaujullu tamakkua kamagittautigilugit ukiuqtaqtumi saqqipattut. Ukiuqtaqtuq atuqtaujumallarimmat nakituinnaaqsimajunik − taikkua aturumajut, umiarjuakkuurumajut, qimirrugumajut, ujararniarumajut, qaujisarumajut paqqittijumajullu. Tamakkua pilirittiariaqaqtavut uqausiqatigiinnikkut nutaarnillu piliriqatiqaqattarluta nillianikkut ajauqtuinikkullu. Qanuq tamakkua piusivaallitikkannirunnaqqavut piliriqatigiinningit Kanata − Ulaasaalu?
Sivulliqpaami, katimaqatigiinginnarluta, suurlu ullumiujutitut katimaqatigiilluta, tigumiaqtiujullu unikkaaqarlutalu isumagijattinni piliriqatigiigumanirmillu. Immikkut pilirijumanirmit pitaqariaqarngat tukisiumattiarlutalu ajjigiinngittunik takunnaratta ammalu pijariaqaratta taikkualimaat piqataujut taimaak pimmata.
Aippangannilli, inuunnguataqsimaqtuminiujugut uajamuuqtunik ullumiuliqtuq atuqtaujunnaqtut katitittigutauvattunik timikkut ungasittualuugaluaqtillugit. Uajamuuqtuq takunnaqattautigunnarngata tiiviikkut namituinnaaqtut ukiuqtaqtumi tusaumaqattautijunnaqtutit isumagijaminillu unikkaarunnaqtutit. Tiiviikkuugaluaqqat katimaqatigillutit, tuitukkut, takunnaqattautilutit Juutuup, uvvaluunniit uqaalautituinnakkut, ukiuqtaqtumiutat taimak uqaqatigiigunsaqtut tusaumaqattautilutit ullumiujuq asinginnillu qanuittuuqattaqsimanginni tusarunnaqtutit. Tamatuminga aturluta pivalliagunnattiaqtugut.
Inugiassivalliatuinnaqtutillu inuusuttuit nunaqaqqaaqtuminiit tamakkuninga pijariakitittiqattarniaqtut uajamuuqtunik suurlu qaujimattiarngata taimaittunik. Piliriqatigiillutik, taimaittunit qarasaujalirinirmit aturluta Inuit Kanatami Ulaasaamilu uqaqatigiigunnaqtut, nilliaqatigiillutit taimaittukkut.
Pingajuannilli, tamakkua kajusitigasuarlugit tusaumaqattautiniq, kiinaujaliriniq katimajittigullu ikajuqtuqtaunirmit pillarialummat katigunnaratta Inuit Ukiuqtaqtumiuqatigiit Katimajingit Kanatami taakkualu Inuit Ukiuqtaqtumiuqatigiit Katimajingit Sikaattami. Piliriqatigiilluta uqausiqatigiilluta, ikajuqtuiqattautiluta, pivalliattiarunnaratta.
Tisamangannillu, qilanaattiaqtilluta kajusigumajattinni, pimmariummijuq takunnaqtavut kajusituinnaqulirlutigu assuruutigittiarlugillu. Taakkua Illuujunik Ukiuqtaqtumi Ulaasaat Nunaqaqqaaqtumininginni piliriangujut uuttuutiujuq piliriqatigiillutit nunaqaqqaaqtuminiit katujjijiit; maannaujuq atuliqtigunnarattigu atuliqujausimajut ilinniatittiqattarlutit tamatuminga makimajjutiujunnaqtumit aturasuattialiqta maannaujuq.
Kingulliqpaamili, tigumiaqtiit quliriikkaluaqqata pivallianasuarmilutit nutaarnit Ukiuqtaqtumi Piqujarnit Kanatamu nutaarnit atuqtaujunnaqtuni pinasuattiarlutalu tamakkuninga piliriqatigiinnirmit Kanatami Ukiuqtaqtumillu piliriqataujunnaqtunit. Piliriqatigiilluta ammalu kamagiqattautiluta Ukiuqtaqtumiutaujutigut, piluaqtumit ulaasaakkut nutaarnittau piqujaliurmilutit ajjiungittulilutit.
Isulittivallialirluni, nalunaiqtausimagatta uqakkannirumavunga assurunnitinni maannaujuq. Qanuq tamakkua asruutigijavut kamaginiaqqavut ullumiujuq pivissaqaqtitautilluta nutaarnit? Sivumuappalliagiaqaratta immikkut. Tamakkua naammasanngittut saalaqaqtingillugit kappiaginngillugillu aulatijjutiginasuarlugit naammaginngitavut. Sivulliqpaangujariaqaratta − takurrujjiluta silarjuami tamakkunia pitaqarunnanittinni Kanatami Ulaasaamillu piliriqatigiigunnaqtunit. Angijuunasuarluta. Ilinniarlutigu uattiaru atuqtauqattaqtuminiit taikkualu aturlugit ullumi kajusinasualiqta, ilinniarutitiguugaluqqat, aulattijjutigut uvvaluunniit attuiniqarnikkut pivallirutissaujunik angirutitigut, iliqqusiujunik kajusittiarasualiqta pijumaninginnillu nunaliit Kanatami Ulaasaamilu.
Maanaujuq ajjiungittuligunnaqqugu takunnannguakannirlutigu sivunivut Ukiuqtaqtumi, pivalliajunik makimajjutissanik, tamakkua ikupittuliriniujut kajusiqullugit, sanngatippalliaqatiqarluta piliriqatittinni nunalittiavautittinasuarlutalu. Piliriqatigiilauqta ukiuqtaqtumi niritittigunnarluta inunnit, uummaqqutiqaqtittiluta ikajuqtuilutalu sanannguagarnit piqqusinginnillu. Pitalialunnillu nunamiittunit akitujunik, tamakkuninga sanattiarluta pilirinasualauqta.
Piliriqatigiilluta sanngijuujunnaqtugut, kajusigunnaqtavut assuruutiit asijjirlugit, piliriqatigiilluta Inuujugut pijumanittinni Ukiuqtaqtumi Sikaatkamut, Alaaskamut, Kalaałiit Nunaanut Kanatamullu. Atausiugatta.
Qujannamiik.